Frank Lloyd Wright

Z Wikipedii, wolnej encyklopedi

Frank Lloyd Wright (właśc. Frank Lincoln Wright, FLW, ur. 8 czerwca 1867 w Richland Center w stanie Wisconsin, zm. 9 kwietnia 1959 w Phoenix, stan Arizona, USA) – amerykański architekt modernistyczny, jeden z najważniejszych projektantów XX wieku.
Czerpał natchnienie z natury, a do swych prac wykorzystywał naturalne materiały budowlane. Choć jego projekty stały się inspiracją dla rozwoju stylu międzynarodowego, nie identyfikował się z nim i nie podzielał fascynacji funkcjonalistyczną sztuką architektoniczną – można go nazwać prekursorem architektury organicznej, czyli wkomponowanej i zespolonej z naturą. Jego budowle charakteryzowała przy prostocie bryły i dużej funkcjonalności rzutu ornamentyka, także w postaci ukrytego ornamentu, nie stronił też od form monumentalnych (Civic Center w Marin County, Kalifornia).

Fallingwater w Pensylwanii, przykład architektury organicznej F. L. Wrighta

W 1885 rozpoczął studia inżynierskie na Uniwersytecie Stanowym Wisconsin, był członkiem bractwa Phi Delta Theta. Przerwał naukę w 1887, w 1889 uzyskał jednak dyplom. Szkołę opuścił, by przenieść się do Chicago i podjąć pracę w studio architektonicznym Adler and Sullivan. Od 1890 wykonywał całą pracę projektową w firmie. Odszedł po siedmiu latach i w 1893 założył własną praktykę w Chicago. Do 1901 miał na swoim koncie około 50 ukończonych projektów. Pierwszą żoną Wrighta była Catherine Lee "Kitty" Tobin (1871–1959), z którą miał sześcioro dzieci i którą opuścił w 1909 dla Marthy "Mamah" Borthwick (1869 - 1914). W 1922 roku poślubił Maude "Miriam" Noel, swoją współpracownicę. Małżeństwo rozpadło się już po roku. W 1928 roku Wright ożenił się z Olgivanną Hinzenberg (z d. Olgivanna Ivanovna Lazovich), uczennicą G.I. Gurdżijewa, który gościł parę razy w Taliesinie. Jego spotkanie z Wrightem opisuje Robert Lepage w "Geometrii cudów".
W latach 1901-1911 projektował domy w stylu preriowym ("Prairie Houses"), nazywane tak ze względu na ich dopasowanie do krajobrazu w okolicach Chicago. Wright odegrał również ważną rolę w tworzeniu koncepcji "planu otwartego" dla wnętrz.
W 1911 r. zaprojektował własny dom-studio tzw. Taliesin (od imienia walijskiego poety z VI w., dosłownie oznacza "błyszcząca brew"), w pobliżu Spring Green w stanie Wisconsin. Kompleks ten był jednokondygnacyjną strukturą na planie litery L, z jednej strony wychodzącą na jezioro, w drugiej części mieszczącą studio Wrighta. Taliesin było dwukrotnie niszczone przez pożar. Obecny budynek zwany jest Taliesin III. W latach trzydziestych Wright zaprojektował zimowe studio w Arizonie – Taliesin West.

F. Lloyd Wright, Muzeum Guggenheima w Nowym Jorku

Jedną ze słynniejszych konstrukcji autorstwa FLW jest Fallingwater, budowany w latach 1935-1939 dla E.J. Kaufmanna w Bear Run, w stanie Pensylwania. Według pomysłu Wrighta domownicy powinni znaleźć się jak najbliżej natury; stąd pod częścią domu, na który składa się seria wolnonośnych balkonów i tarasów, przepływa strumień. Do budowy elementów pionowych wykorzystano kamień, do elementów poziomych – beton. Dom kosztował 155 tysięcy dolarów, gaża architekta wyniosła 80 tys. dol.^{[potrzebne źródło]}
Najbardziej znanym zrealizowanym projektem Wrighta było Muzeum Guggenheima w Nowym Jorku. Budowla w kształcie białej spirali powstawała przez 17 lat (1942-1959). Wznosi się przy Piątej Alei. Niezwykła geometria scentralizowanego wnętrza umożliwia zwiedzającym przemieszczanie się po łagodnie opadającej spiralnej rampie podczas oglądania wystaw czasowych.

Ciekawostki

• Niewykluczone, że postać architekta Howarda Roarka, bohatera powieści "Źródło" Ayn Rand jest wzorowana na FLW.
• 8 czerwca obchodzony jest dzień Franka Lloyda Wrighta.
• Dom na Mount Rushmore, należący do Phillipa Vandamma, bohatera filmu Północ, północny zachód w reżyserii Alfreda Hitchcocka, wbrew powszechnemu przekonaniu nie jest projektem FLW, choć styl Wrighta nadano mu świadomie. W rzeczywistości dom ten nigdy nie istniał naprawdę, jego makietę zbudowano w Culver City, siedzibie MGM Studios.
• W 1956 r. przedstawił koncepcję budowy The Illinois, wysokiego na milę wieżowca w Chicago.
• Twórcą pierwszej książkowej biografii Wrighta w języku polskim jest Waldemar Łysiak.

Realizacje

Boomer Residence, at Phoenix, Arizona, 1953. 
Coonley House, at Riverside, Illinois, 1908.
D. D. Martin House, at Buffalo, New York, 1904.
Ennis House, at Los Angeles, California, 1923.   
Fallingwater, at Ohiopyle, (Bear Run), Pennsylvania, 1934 , 1938, 1948.  
Guggenheim Museum, at New York, New York, 1956 to 1959.  
Hanna Residence, at Palo Alto, California, 1936.
Imperial Hotel, at Tokyo, Japan, 1916 to 1922. 
Jacobs House, Madison, at Madison, Wisconsin, 1936.  
Jacobs House, Middleton, the Solar Hemicycle, at Middleton, Wisconsin, 1944.  
Johnson Wax Building, at Racine, Wisconsin, 1936 to 1939.  
Larkin Building, at Buffalo, New York, 1904 , demolished 1950.  
Marin Civic Center, at San Rafael, California, 1957.  
Mrs. G. M. Millard House, at Pasadena, California, 1923.
Pfeiffer Chapel, at Lakeland, Florida, 1938.  
Price Residence, at Paradise Valley, Arizona, 1954.
Price Tower, at Bartlesville, Oklahoma, 1952 to 1956.
Robie Residence, at Chicago, Illinois, 1909. 
Rosenbaum House, at Florence, Alabama, 1939.
Storer Residence, at Los Angeles, California, 1923.
Taliesin, at Spring Green, Wisconsin, 1911 and 1925.
Taliesin West, at Scottsdale, Arizona, 1937 onward.
Wingspread, at Wind Point, Wisconsin, 1937.
Unitarian Meeting House, at Madison, Wisconsin, 1947 to 1951. 
Unity Temple, at Oak Park, Illinois, 1906.  
W. E. Martin House, at Oak Park, Illinois, 1903. 
Walker Residence, at Carmel, California, 1948.
Ward Willits House, at Highland Park, Illinois, 1902.
Zimmerman House, at Manchester, New Hampshire, 1950.